A.
Cara Kerja Filologi
1. Judul :
Satua I Tengkulak
2. Nomer Naskah :
VI B/ 6 / 1652
3.
Tempat
Penyimpanan Naskah : Gedong Kirtya
4. Asal Naskah :
Di kumpulkan oleh Tuan W. Spies, Ubud (Gianyar)
5. Keadaan Naskah : Baik (utuh)
6. Ukuran Naskah :
50,4 x 3,3
7. Tebal Naskah :
10 lembar
8. Jumlah Baris :
4 Baris
9. Huruf/Aksara Yang Digunakan : Aksara Bali
10. Ukuran Dan Bentuk Huruf : Normal
11. Bentuk Tulisan :
Tegak
12. Cara Penulisan : Bolak balik
13. Bahan Naskah : Daun Rontal
14. Bentuk Teks : Satua
15. Umur Naskah :
75 Tahun
16. Identitas Pengarang :
Wayan Sabda, Selat (Karangasem), di koempoelkan oleh Toean W. Spies, Oeboed (Gianyar)
17. Asal-Usul Naskah :
Selat Karangasem
18. Fungsi :
sebagai cerminan bahwa sebagai manusia itu harus berusaha tanpa putus asa tanpa meninggalkan ajaran-Nya
19. Iktisar/Ringkasan Secara Ringkas :
Satua I Tengkulak
Inggih wenten satua jadma, mawasta I Tengkulak. Ipun
ten madue wisaya, karyan ipune ring pasar nunas-nunas, ngidih-ngidih, ring nuju
wenten anak madaar, ring wusana madaar ngentungang tekor, punika kaambil antuk
I Tengkulak. Kene ja lacur tiange, dija ada anak olas, nyupat tiang, tiang
bakal masanggup ngamanjakin, asapunika pangucap ipune newek, sambilang ipune mamargi,
tur ngentap alas wajah. Suaran macan pagelu. Taler wengi rahina ipun mamargi.
Tan duma-de rauh raris ipun ring pinggir sagarane kaler sane kaucap sagara Batu.
Rauh irika ipun mararisan, tur raris marengang matan ipune ngiwas-iwasin jadma,
suung pisan irika, dening mula ten sasaban jadma. Dados kasuen-suen ipun
ngarenggeng, dados ipun bedak, irika raris ipun pacang ngarereh toya ring
sagarane. Wawu enteg jerijin buntut ipune asiki sane ring kacing, raris dados
batu kacing ipune mabentil. Dados tengkejut manah ipune, wawu ton ipun kacing
ipune mabentil. Irika raris ipune mamanah. Bah ne kene nyane dini, nyandang
sing ja ada pentasan, jelma, ne jenenga ane madan pasih Batu. Dening asapunika
mamanah ipune, mangde ipune lunga, malih raris ipun matulak mantuk. Sawatara
wenten asasih pamargin ipun ngalunga jang wiadin ngamantukang, dados berag
pisan ipun. Yadiapin dija tongosang awake, yaning konden ada ganti, diapin dimuncuk
tumpenge negak, lamun sing limane anggon nyemak, sing ja krama muncuk tumpenge
ngalih bungut, asapunika pitutur timpalne. Raris kaidepang I Tengkulak, raris
kasuen-suen kari taler ipune lacur,
wenten raris wetu manah ipun ring griya raris kanikain antuk ida pranda. Ratu
pranda, wenten lungsur titiang ring singgih pranda, bes asapuniki lacur
titiange, saking titiang alit jantos titiang truna, taler kari titiang manggih
lacur. Mangkin yen sueca pranda, titiang nawegang ngalungsur tenung, nanging
titiang ngaturang banten.
Nah lamun keto Tengkulak, dadi masih dening Tengkulak
lacur sing ja ngelah meme bapa. Asapunikan pangandikan ida pranda, tur raris
kagagahang lontar. Bah ne kene cai Tengkulak adan. Ditu diliman caine lakar cang
alihang adan. Dening kacing caine mabentil baan batu, asing jemak cai, ya suba
ngarinting, awanan cai I Krinting jani adanin cang. Ditu jalarang caine lakar nepukin rahayu. Raris ipun mapamit.
Nah jani cai beli pada ajak makejang, suudang pesan
ngaukin tiang I Tengkulak, jani I Krinting adan cange, saking pangandika Ida
pranda. Sasampune mawasta I Krinting, kasuen-suen, taler kari lacoer, irika
raris malih ngalalu manah ipune. Sedek rahina kajeng kelion, nuju purnama,
wengi wenten pinganan tengah lemeng, raris ipun ka Dalem makemit. Sasampone rauh
ipun ring Dalem, teka jeg pulesang ipun dewek ipun ring purian. Sedek ida
batara Durga medal, irika raris kacingak I Krinting ipun pules nyingkrung.
Irika raris wetu kayun idane kapiwelas, nyingakin ipun I krinting, tur raris
kadundun. Bangun lantas I Krinting, raris ipun miwasan, ton ipun batara
magremba-gremba, irika jehjeh manah ipune I Krinting, tur raris ipun ngeling,
jerit-jerit ipun sambilang nekep jit antuk jejehe. Raris ida magentus warna,
mawarna manusa kadi patute, wawu wusan raris I Krinting jejeh, raris kadesekin
antuk ida batara. Krinting apa buat saja alih iba mai. Nah orang teken aku.
Derika matur raris I Krinting, Inggih ratu batara, titiang ngalungsur sapa
raning ledang batara maicayang ring titiang. Irika raris ida batara ngandika, Nah
ne Krinting, pagehang pesan iban sing dadi iba loba, ne aku maang iba pipis
tatlu, klentinganang pipise tenenan, sakeketeng, apa ja kenehe ngidihin, ditu
ja suba misi, asapunika pangandikan ida batara, tur raris kapicayan Punika
raris kapamitang antuk I Krinting, ngraris matur ipun mapamit. Ratu paduka
batara, titiang ngalungsur mapamit ring palungguh batara, dumadak mangda batara
kasiden, laba titiang mapikolih saka di pangandikan batara, asapunika atur I
Krintinge. Raris ipun mamargi kajaba. Tan carita ring margi rauh ring beten kepuhe
ageng, ring jaban purane. Ring beten kepuhe madaging batu lengser, irika raris
ipun maririan, sambilang ipun mamanah-manah. Beh kakene olas ida batara, ngicenin
waranugraha. Kakene buin pipis tatlu, apa ja lakar sida anga tenenan, mirib tuah
uluk-uluka baan ida batara, pakendelina dogen. Raris cuba manah ipune I
Krinting. Batara bes lebian jail, ne dini lakar kalentingang. Irika ring batune
lengser raris kaklentingan, raris kaseluk abidang jinahe saking sapute, antuk campah
ipune ring manah, tur rarisang ipun kalentingang ipun Ting krinting, wastu
apang ada celak selegut begeh. Tan dumade wawu asapunika raris padengok celake,
pageduh saking bongkol padange, kantos bek ring soring kepuhe. Irika raris I
Krinting gelu, tur raris ipun mapajar. Beh dewa ratu, malah-malah ja titiang nyoba,
ne saking jati sueca ida batara, bakat kadenang ida jail, asapunika manah ipune
I Krinting. Ne kenken jani abete. Dening nu pipise buin dadua, apa jani tagihin
ne, jen tagihin kasugihan, ne kene celake begeh pesan, jen pade uningine baan
ida batara, sinah banya lakar anggon ngilangang celake, nene aketeng lakar tunasin
kasugihan.” Asapunika manah ipune I Krinting, raris kaklentingang malih abidang
punika jinahe Ting krinting, wastu apang ada ilang celake makejang. Ical raris
makasami punika celake, rauhing celak ipune I Krinting. Irika raris balihin ipun
celak ipune paawinan ical kantenang ipun. Irika gelu manah ipune, raris ipun
mabaos ring padewekan ipune. Beh ne kene tunas awake coba ring ida batara,
dening suba da paceket batara, nganikayang tusing dadi coba, digantin lacure
tepukin nadak sara dadi coba masih banja. Asapunika pangarenggeng ipun I Krinting,
raris keweh ipun mamanah. Jani kenken abete, pipi nu bin keteng, yen payu tunasin
kasugihan, deweke kakene tan pacelak. Yen jela ke tunas apang buin tumbuh, lacure
nu buka kakene. Ah kene pisan abete, kadung awak suba lacur, diapin kenkenang
masih neraka, ulat sugih tusing macelak. Apa indrian idepe nyen. Adaan celake suba
tunas, kaping eling ipun, ring katuturang odah ipune. Wenten kocap desa mawasta
Surup danta. Janmane irika sami luh, nenten muanin ipun. Turing sariran ipune magigi.
Punika awinan nenten wenten anak muani. Irika raris I Krinting epot ngarereh
palpalan kaanggen kisa. Sawetara petang dasa punika kawadin kisa, sasampune puput
mawadah kisa, I krinting raris ipun mawesa luh makamben luh turing mapusung. Punika
raris kabakta kisane makasami sane madaging celak tur raris mamargi. Tan carita
ring margi, kasuen-suen rauh ring Surup Danta. Manah ipune ngojog pasar, rauh ring
pamargian raris kacunduk ipun antuk janmane irika, tur raris katakenin ipun I
Krinting. jro jro, napi adep jrone mawadah kisa begeh, Masaur I Krinting, Tiang
ngadol, poeniki keliliran. Napi mawasta kenten, sapunika sane kacunduk. Indayang
rerenang deriki jro. Raris kararyanang antuk I Krinting, irika raris kabalihin,
tur kagagah kisan ipune. Kanten raris celak pakajutjut, tur maungkad tiga.
Pinih ageng, aji laksa. Sane menengah, aji limang tali, sane pinih alit aji
kalih tali limang atus. Beh kidik kendel ipune i janma Surup Danta, raris makaukan
ipun sami ring timpal ipune. Adi embok-embok ajak mekejang, mai dini laku
mabelanja, ne ada dagang ngadep melah-melah. Dening asapunika sami timpal ipune
nyagjag, raris ngarunjung irika ring i Krinting, tur raris katakenin, Aji kuda
jro niki abesik. Saur I Krinting. Ipun ungkad tiga. Punika sane ageng aji
laksa, sane menengah aji limang tali, pinih alit aji duang tali limang atus, tur
nenten dados tawah. Wawu asapunika, dening manahin ipun mudah antuk i janma
mablanja, irika raris kaambil, wenten ngambil patpat, wenten ngambil kakalih,
sane drewekan turing madue jinah akutus ipun ngambil, tur sami sampun kataur.
Pamuput telas adolane I Krinting, jantos ipun polih medagang aji juta. Wenten
kari janmane sane durung polih ipune, Apa belin cai, dadi lais pesan, turing
kanti marebut, Raris kaedengin antuk
timpal ipune. janmane sane durung polih numbas, kacelu manah ipune, dening
adolan utama, raris mapajar ring timpal ipune, baang ja embok mulihin abesik
dadua, Masaur nene sampun polih numbas, Tiang
kuangan, tiang makeneh meli buin. Raris renget manah ipune sane durung polih numbas,
tur nyagjag ring I Krintinge. Samalih sada tangsiuh ipun medal baos, mabatbat
ipun I Krinting. Ne jone madagang mai,
dadi sing pesan ngelah sikut. Paingan tonden cukup baan jrone, lakar madagang
mai, apang sida anake dini maan mabelanja pada mabesik, patute nden anake mai. yen
ben jrone ngae, gaenin malu anake, apang da dadi piri-irian. Wawu asapunika,
malih rauh janmane sane durung polih numbas sane mula manahne brangsongan, antuk
gedeg manahne nenten polih numbas, raris ipun macelak. Bah ne dong iba luana
madagang, muani ko iba. Jani gantin kaine ngalih upah. Dening sareng akeh
ngantenang, raris kareboetin I Krinting. Wenten ngumad kaler, wenten ngumad
kelod, jantos marasa lad buntut ipune. Kaping kalih sane sampun polih numbas,
jinah ipune palaib-laibang ipun, kasuen leleh ipun I Krinting, raris wenten
timpal ipun patut manahne, punika sane rauh nepasin, tur raris ipun mapajar, Wih
nyai ajak makejang, mareren malu, suud ngetoang anake, padalem ja kanti leleh.
Raris kararianang ngoros ipun I Krinting. Irika raris kapituturin. Nah ne kene ja
abete jani ajak makejang. Buina gustin nyaine gustin emboke, tusing ja ida maan
matatumbasan. Melah jalan aturang teken ida dagange tenenan, apang dadi suud nyai
makeriakan. Yadiapin keneang dini, tan pariwangde jelma mati miyegan payu. Tan
dumade punika kapatut raris sareng sami, raris ngaturang indik sakadi babaose
sane inunian, tur kawewehin raris antuk I Krinting, aturan ipune. Ledang pisan
ana ke agung istri nerima janmane punika. Malih antuk suene nenten naen
mamanggihin janma muani. Puput yening makayun wiadin mamanah janmane irika pacang
madruwe pianak, ring semengane puput nungging ipun marep kangin, tan siyos
batara Surya sane kaacepang. Punika pinaka kaanggen kurenan ipun antuk janmane
irika, maawinan ipun dados madruwe pianak, puput saking sadrasa sasawangan.
Mangkin waluya anake agung karauhan janma muani, punika maawinan ledang pakayunan
idane. Gelising carita raris wengi, raris ida merem, tur kanikain raris I
Krinting, Nah jro anak muani, mai jrone dini masare ajak tiang. Cendet buat
pangedih tiange teken jrone, tiang ngidih kalegan buat dipasaren. Raris matur I
krinting, Inggih dewa ayu, titiang ngiring pakayunan i dewa, sakewanten pinunas
titiang, dening inucap jagate iriki, sami kocap sarira magigi, punika nawegang
titiang, yen pade mangkin titiang ngiring tjokor i dewa, tan pariwangde rusak
titiang. Yen pinih pahayu dumun, mangda sampunang dados nyakitin. Dening kalulutan
bes banget kayun idane, irika raris ida ngadianin, tur mamahayu raga, nunasang
ring batara Sanghiang Widi. Irika rauh ida batara warah, tur raris kaprelina.
Raris ical jagate irika. Malih ida ngawantonin ngredana jagat. Malih raris metu,
awinan kadi perahin janma irika, meluh muani, irika raris jagat punika
kawastanin Kurubaja, tur irika raris ipun I Krinting nyeneng ratu, mapasengan
Prabu Kurubaja.
20. Kalimat Awal
Satua I Tengkulak inggih wenten tuturan satua jadma
ubuh, mawasta I Tengkulak. Ipun ten madue wisaya, karyan ipune ring pasar
nunas-nunas, ngidi-ngidih ring nuju wenten anak madaar, ring wusane madaar
ngentungang tekor, punika kaambil antuk I tengkulak :
21. Kalimat Akhir :
Dening kalulutan bes banget kayun Ida ne, irika
raris Ida ngadanin tur mamahayu raga, nunasang ida Sang Hiang Widi. Irika rauh
batara warah, tur raris kapralina. Raris ical jagate punika. Malih ida
ngawantunin ngredana jagat malih raris metu, awinan kadi perahin jadma irika,
meluh muani, irika raris jagat punika kawastanin Kurubaya, tur irika raris ipun
I Krinting nyeneng ratu, mapasengan prabu kurubaya. Puput.
B.
Cerita Aslinya
Satua I Tengkulak
Inggih wenten satua jadma, mawasta I Tengkulak. Ipun
ten madue wisaya, karyan ipune ring pasar nunas-nunas, ngidih-ngidih, ring nuju
wenten anak madaar, ring wusana madaar ngentungang tekor, punika kaambil antuk
I Tengkulak. Dening asapunika, sue pisan antuk apun lara, kapingkalih timpal
ipune sami ngedegin, irika raris wetu manah ipune las ring desan ipune, mamanah
pacang lunga ngulak-ulak ngarereh kakaryanan caritanan raris ipun mamargi, tur
ring mamargine ipun maselselan ring dewek, ring kalacuran ipune, sambil ipun
ngarenggeng. Kene ja lacur tiange, dija ada anak olas, nyupat tiang, tiang
bakal masanggup ngamanjakin, asapunika pangucap ipune newek, sambilang ipune
mamargi, tur ngentap alas wayah. Suaran macan pagelu. Dening ipun ngamanahin
dewek ipun pacang padem, dados nenten ja midep jerih, taler wengi rahina ipun
mamargi. Tan duma-de rauh raris ipun ring pinggir sagarane kaler sane kaucap
sagara Batu. Rauh irika ipun mararisan, tur raris marengang matan ipune
ngiwas-iwasin jadma, suung pisan irika, dening mula ten sasaban jadma. Malih
ipun ngarenggeng ring manah ipune, ne kenken abete jani, pade ngaliwat pasih,
apa tegakin, jukung sing ja ada dini. Dados kasuen-suen ipun ngarenggeng, dados
ipun bedak, irika raris ipun pacang ngarereh toja ring sagarane. Wawu enteg
jerijin buntut ipune asiki sane ring kacing, raris dados batu kacing ipune
mabentil. Dados tengkejut manah ipune, wawu ton ipun kacing ipune mabentil.
Irika raris ipune mamanah. Bah ne kene nyane dini, nyandang sing ja ada
pentasan, jelma, ne jenenga ane madan pasih Batu. Dening asapunika mamanah
ipune, mangde ipune lunga, malih raris ipun matulak mantuk. Sawatara wenten
asasih pamargin ipun ngalunga jang wiadin ngamantukang, dados berag pisan ipun.
Tan carita ring pamargian, sarauh ipune jumah, akeh sami timpal ipune mataken
ne jani Tengkulak kenapa jani berag dadi, buina uling, makelo jani tusing ja
ngenah, masaoer I Tengkulak nah icang okane luas ngulak-ulak ngalih gegaen, apa
lacur cang dijalan. Keneh icange lakar ngaliwat pasih, dadi langsot baan icang
majalan, kapasih batu bakat ojog. Teked ditu, dening suung, katuju icang bedak,
lantas icang ka ceblokane. Mara jemak icang jehe, enteg bantas kacing icange
dogen, laut ja dadi batu. Ento awanan ilang matulak buin mulih.Melahan ja jumah
pesan nongos, asapunika timpal ipune. Yadiapin dija tongosang awake, yaning
konden ada ganti, diapin dimuncuk tumpenge negak, lamun sing limane anggon
nyemak, sing ja krama muncuk tumpenge ngalih bungut, asapunika pitutur
timpalne. Raris kaidepang I Tengkulak, raris kasuen-suen kari taler ipune lacur, wenten raris wetu manah ipun ring
griya raris kanikain antuk ida pranda. Apa alih cai Tengkulak tumben mai, Raris
matur I Tengkulak. Ratu pranda, wenten lungsur titiang ring singgih pranda, bes
asapuniki lacur titiange, saking titiang alit jantos titiang truna, taler kari
titiang manggih lacur. Mangkin yen sueca pranda, titiang nawegang ngalungsur
tenung, nanging titiang ngaturang banten. Nah lamun keto Tengkulak, dadi masih
dening Tengkulak lacur sing ja ngelah meme bapa. Asapunikan pangandikan ida
pranda, tur raris kagagahang lontar. Bah ne kene cai Tengkulak adan. Ditu
diliman caine lakar cang alihang adan. Dening kacing caine mabentil baan batu,
asing jemak cai, ya suba ngarinting, awanan cai I Krinting jani adanin cang.
Ditu jalarang caine lakar nepukin
rahayu. Tan cinarita, puput babos ring griya, raris ipun mapamit I Krinting tur
raris ipun kajaba, panggihina sami ring timpal ipune, tur derika raris ipun
ngeraos I Krinting. Nah jani cai beli pada ajak makejang, suudang pesan ngaukin
tiang I Tengkulak, jani I Krinting adan cange, saking pangandika Ida pranda.
Dening anake madan I Tengkulak kabaos lacur, ento krana icang mapawarah teken
cai miwah beli ajak makejang. Raris tutut timpal ipune sami makaukan magentos,
I Krinting raris kakaoekin. Sasampune
mawasta I Krinting, kasuen-suen, taler kari lacoer, irika raris malih ngalalu
manah ipune. Sedek rahina kajeng kelion, nuju purnama, wengi wenten pinganan
tengah lemeng, raris ipun ka Dalem makemit. Sasampone rauh ipun ring Dalem,
teka jeg pulesang ipun dewek ipun ring purian. Napi gelisin carita, sedek ida
batara Durga medal, irika raris kacingak I Krinting ipun pules nyingkrung.
Irika raris wetu kayun idane kapiwelas, nyingakin ipun I krinting, tur raris
kadundun. Ih iba Krinting, bangun iba suud pules amonto, apa butang iba sangkan
iba pules, Wawu asapunika pangandikan ida batara, bangun lantas I Krinting,
raris ipun miwasan, ton ipun batara magremba-gremba, irika jehjeh manah ipune I
Krinting, tur raris ipun ngeling, jerit-jerit ipun sambilang nekep jit antuk
jejehe. Raris kanikain antuk ida batara. Ngudiang iba ngeling Krinting, da iba ngeling,
ne aku batara Durga, asapunika pangandikan ida batara, raris ida magentus
warna, mawarna manusa kadi patute, wawu wusan raris I Krinting jejeh, raris
kadesekin antuk ida batara. Krinting apa buat saja alih iba mai. Nah orang
teken aku. Derika matur raris I Krinting, Inggih ratu batara, titiang
ngalungsur sapa raning ledang batara maicayang ring titiang. Irika raris ida
batara ngandika, Nah ne Krinting, pagehang pesan iban sing dadi iba loba, ne
aku maang iba pipis tatlu, klentinganang pipise tenenan, sakeketeng, apa ja
kenehe ngidihin, ditu ja suba misi, asapunika pangandikan ida batara, tur raris
kapicayan Punika raris kapamitang antuk I Krinting, ngraris matur ipun mapamit.
Ratu paduka batara, titiang ngalungsur mapamit ring palungguh batara, dumadak
mangda batara kasiden, laba titiang mapikolih saka di pangandikan batara,
asapunika atur I Krintinge. Raris ipun mamargi kajaba. Tan carita ring margi
rauh ring beten kepuhe ageng, ring jaban purane. Ring beten kepuhe madaging
batu lengser, irika raris ipun maririan, sambilang ipun mamanah-manah. Beh
kakene olas ida batara, ngicenin waranugraha. Kakene buin pipis tatlu, apa ja
lakar sida anga tenenan, mirib tuah uluk-uluka baan ida batara, pakendelina
dogen. Raris cuba manah ipune I Krinting. Batara bes lebian jail, ne dini lakar
kalentingang. Irika ring batune lengser raris kaklentingan, raris kaseluk
abidang jinahe saking sapute, antuk campah ipune ring manah, tur rarisang ipun
kalentingang ipun Ting krinting, wastu apang ada celak selegut begeh. Tan dumade
wawu asapunika raris padengok celake, pageduh saking bongkol padange, kantos
bek ring soring kepuhe. Irika raris I Krinting gelu, tur raris ipun mapajar.
Beh dewa ratu, malah-malah ja titiang nyoba, ne saking jati sueca ida batara,
bakat kadenang ida jail, asapunika manah ipune I Krinting. Ne kenken jani
abete. Dening nu pipise buin dadua, apa jani tagihin ne, jen tagihin kasugihan,
ne kene celake begeh pesan, jen pade uningine baan ida batara, sinah banya
lakar anggon ngilangang celake, nene aketeng lakar tunasin kasugihan.”
Asapunika manah ipune I Krinting, raris kaklentingang malih abidang punika
jinahe Ting krinting, wastu apang ada ilang celake makejang. Ical raris
makasami punika celake, rauhing celak ipune I Krinting. Irika raris balihin
ipun celak ipune paawinan ical kantenang ipun. Irika gelu manah ipune, raris
ipun mabaos ring padewekan ipune. Beh ne kene tunas awake coba ring ida batara,
dening suba da paceket batara, nganikayang tusing dadi coba, digantin lacure
tepukin nadak sara dadi coba masih banja. Asapunika pangarenggeng ipun I
Krinting, raris keweh ipun mamanah. Jani kenken abete, pipi nu bin keteng, yen
payu tunasin kasugihan, deweke kakene tan pacelak. Yen jela ke tunas apang buin
tumbuh, lacure nu buka kakene. Ah kene pisan abete, kadung awak suba lacur,
diapin kenkenang masih neraka, ulat sugih tusing macelak. Apa indrian idepe
nyen. Adaan celake suba tunas, kaping eling ipun, ring katuturang odah ipune.
Wenten kocap desa mawasta Surup danta. Janmane irika sami luh, nenten muanin ipun.
Turing sariran ipune magigi. Punika awinan nenten wenten anak muani. Irika
raris I Krinting epot ngarereh palpalan kaanggen kisa. Sawetara petang dasa
punika kawadin kisa, sasampune puput mawadah kisa, I krinting raris ipun mawesa
luh makamben luh turing mapusung. Punika raris kabakta kisane makasami sane
madaging celak tur raris mamargi. Tan carita ring margi, kasuen-suen rauh ring
Surup Danta. Manah ipune ngojog pasar, rauh ring pamargian raris kacunduk ipun
antuk janmane irika, tur raris katakenin ipun I Krinting. jro jro, napi adep
jrone mawadah kisa begeh, Masaur I Krinting, Tiang ngadol, poeniki keliliran.
Napi mawasta kenten, sapunika sane kacunduk. Indayang rerenang deriki jro.
Raris kararyanang antuk I Krinting, irika raris kabalihin, tur kagagah kisan
ipune. Kanten raris celak pakajutjut, tur maungkad tiga. Pinih ageng, aji
laksa. Sane menengah, aji limang tali, sane pinih alit aji kalih tali limang
atus. Beh kidik kendel ipune i janma Surup Danta, raris makaukan ipun sami ring
timpal ipune. Adi embok-embok ajak mekejang, mai dini laku mabelanja, ne ada
dagang ngadep melah-melah. Dening asapunika sami timpal ipune nyagjag, raris
ngarunjung irika ring i Krinting, tur raris katakenin, Aji kuda jro niki
abesik. Saur I Krinting. Ipun ungkad tiga. Punika sane ageng aji laksa, sane
menengah aji limang tali, pinih alit aji duang tali limang atus, tur nenten
dados tawah. Wawu asapunika, dening manahin ipun mudah antuk i janma mablanja,
irika raris kaambil, wenten ngambil patpat, wenten ngambil kakalih, sane
drewekan turing madue jinah akutus ipun ngambil, tur sami sampun kataur.
Pamuput telas adolane I Krinting, jantos ipun polih medagang aji juta. Wenten
kari janmane sane durung polih ipune, Apa belin cai, dadi lais pesan, turing
kanti marebut, Raris kaedengin antuk
timpal ipune. janmane sane durung polih numbas, kacelu manah ipune, dening
adolan utama, raris mapajar ring timpal ipune, baang ja embok mulihin abesik
dadua, Masaur nene sampun polih numbas,
Tiang kuangan, tiang makeneh meli buin. Raris renget manah ipune sane durung
polih numbas, tur nyagjag ring I Krintinge. Samalih sada tangsiuh ipun medal
baos, mabatbat ipun I Krinting. Ne jone
madagang mai, dadi sing pesan ngelah sikut. Paingan tonden cukup baan jrone,
lakar madagang mai, apang sida anake dini maan mabelanja pada mabesik, patute
nden anake mai. yen ben jrone ngae, gaenin malu anake, apang da dadi
piri-irian. Wawu asapunika, malih rauh janmane sane durung polih numbas sane
mula manahne brangsongan, antuk gedeg manahne nenten polih numbas, raris ipun
macelak. Bah ne dong iba luana madagang, muani ko iba. Jani gantin kaine ngalih
upah. Dening sareng akeh ngantenang, raris kareboetin I Krinting. Wenten ngumad
kaler, wenten ngumad kelod, jantos marasa lad buntut ipune. Kaping kalih sane
sampun polih numbas, jinah ipune palaib-laibang ipun, kasuen leleh ipun I
Krinting, raris wenten timpal ipun patut manahne, punika sane rauh nepasin, tur
raris ipun mapajar, Wih nyai ajak makejang, mareren malu, suud ngetoang anake,
padalem ja kanti leleh. Raris kararianang ngoros ipun I Krinting. Irika raris
kapituturin. Nah ne kene ja abete jani ajak makejang. Buina gustin nyaine
gustin emboke, tusing ja ida maan matatumbasan. Melah jalan aturang teken ida
dagange tenenan, apang dadi suud nyai makeriakan. Yadiapin keneang dini, tan
pariwangde jelma mati miyegan payu. Tan dumade punika kapatut raris sareng
sami, raris ngaturang indik sakadi babaose sane inunian, tur kawewehin raris
antuk I Krinting, aturan ipune. Ledang pisan ana ke agung istri nerima janmane
punika. Malih antuk suene nenten naen mamanggihin janma muani. Puput yening
makayun wiadin mamanah janmane irika pacang madruwe pianak, ring semengane
puput nungging ipun marep kangin, tan siyos batara Surya sane kaacepang. Punika
pinaka kaanggen kurenan ipun antuk janmane irika, maawinan ipun dados madruwe
pianak, puput saking sadrasa sasawangan. Mangkin waluya anake agung karauhan
janma muani, punika maawinan ledang pakayunan idane. Gelising carita raris
wengi, raris ida merem, tur kanikain raris I Krinting, Nah jro anak muani, mai
jrone dini masare ajak tiang. Cendet buat pangedih tiange teken jrone, tiang
ngidih kalegan buat dipasaren. Raris matur I krinting, Inggih dewa ayu, titiang
ngiring pakayunan i dewa, sakewanten pinunas titiang, dening inucap jagate iriki,
sami kocap sarira magigi, punika nawegang titiang, yen pade mangkin titiang
ngiring tjokor i dewa, tan pariwangde rusak titiang. Yen pinih pahayu dumun,
mangda sampunang dados nyakitin. Dening kalulutan bes banget kayun idane, irika
raris ida ngadianin, tur mamahayu raga, nunasang ring batara Sanghiang Widi.
Irika rauh ida batara warah, tur raris kaprelina. Raris ical jagate irika.
Malih ida ngawantonin ngredana jagat. Malih raris metu, awinan kadi perahin
janma irika, meluh muani, irika raris jagat punika kawastanin Kurubaya, tur
irika raris ipun I Krinting nyeneng ratu, mapasengan Prabu Kurubaya.
C.
Translet Bahasa Indonesia
Cerita I
Tengkulak
Ini ada cerita manusia, bernama i tengkulak. Dia
tidak mempunyai semangat, pekerjaannya di pasar minta-minta, di saat ada orang
makan, sesudah orang makan melemparkan tekor (tempat nasi yang terbuat dari
daun pisang), lalu itu diaambil oleh I Tengkulak. Sesudah itu, sangat lama ia
sengsara, selanjutnya teman-temannya semua memusuhinya, disana lalu dia
mempunyai perasaan iklas di desanya, berpikir untuk pergi berdagang secara
sederhana mencari pekerjaan ceritanya lalu ia pergi, dan di jalan ia menyesal
kepada dirinya, dengan kemiskinannya, sambil ngedumel, begini sudah saya
miskin, dimana saja ada orang membantu, menjadikan saya, saya akan bersedia
melayaninya, begitulah ucapnya, sambil ia berjalan, dan melewati hutan
belantara. Suara macam mengaum. Jika ia berpikiran ia akan mati, buka berarti
ia takut, malam hari itu juga ia berjalan. Tidak tiba-tiba ia lalu ke pinggir
pantai utaranya yang di bilang pantai batu. Disanalah ia beristirahat, sambil
matanya mengawasi orang, disana sangat sepi, tak ada manusia satupun. Lagi ia
ngedumel, bagaimana ini, semua pada menyebrangi lautan, apa yang harus aku
naiki, jukung pun tak ada disini. Lama-kelamaan ia ngoceh sendirian, akhirnya
ia pun haus, disana lalu ia mengambil air di pantai. Baru jari kakinya
menyentuh air, airnya hanya sampai pada ujung jari kelingkingnya, lalu
kelingkingnya lepas menjadi batu. Ia pun terkejut, apa ia tidak salah lihat
kelingkingnya lepas. Dalam benaknya, kok seperti ini disini, pantas saja tak
ada seorang pun, apakah ini yang dinamakan pantai batu. Jika begitu pikirannya,
supaya ia pulang lalu ia langsung bergegas kembali. Kira-kira ada satu bulan
untuk menempuh perjalanan pulang. Sampai ia sangat kurus. Singkat cerita di
jalan sedatang ia dirumah, banyak teman-temannya bertanya, sekarang Tengkulak
kenapa sekarang menjadi sangat kurus, lama tak bertemu. Jawab I Tengkulak,
maunya saya menyebrangi lautan, ternyata salah jalan, malah ke pantai batu yang
saya temukan. Sampai disana, sangat sepi, disaya saya sangat haus sekali, lalu
saya ke genangan air. Baru saya ambil airnya, Cuma sampai pada kelingking kaki
saya, lalu menjadi batu, itu yang menyebabkan saya untuk kembali pulang.
Mendingan dirumah saja berdiam diri, begitulah kata temannya. Meskipun dimana
pun saya berada, biar pun belum ada pengganti, meskipun kita berada di puncak
tumpeng, kalau tidak dengan tangan yang dipakai untuk mengambilnya, tidak akan
ada tumpeng yang akan mencari bibir, begitulah nasehat temannya. Lalu dicamkan
oleh I Tengkulak, lalu lama-kelamaan masih saja ia miskin. Keluarlah idenya ia
di griya di beritahu oleh Ida Peranda. Apa yang kamu cari Tengkulak, tumben
kamu kesini, lalu di jawab oleh I Tengkulak, ada yang saya minta dari Peranda,
terlalu seperti ini kemiskinan saya, dari saya baru lahir sampai saya dewasa,
dan masih saja miskin. Sekarang jika pemberian peranda, saya minta petunjuk
tenung, tetapi saya memberikan sesajen. Ya kalau begitu Tengkulak, boleh juga
jika Tengkulak miskin tidak akan punya orang tua. Begitulah kata Ida Pranda,
lalu dibukalah lontar. Aduh, kok seperti ini nama mu Tengkulak. Nanti
ditanganmu akan aku carikan nama. Jika kelingking kamu kebentur batu, yang
berdiri kamu ambil, itu yang sudah ngarinting, karena kamu I Krinting saya
berinama. Disana melanjutkan kehidupan akan melihat keselamatan. Singkat
cerita, selesai berbicara di griya, lalu ia pamit pergi I Krinting lalu pulang
kerumahnya, dipanggillah semua teman semuanya dikatakan I Krinting.
Ya sekarang, beli-beli semuanya, hentikan memanggil
saya I Tengkulak. Sekarang nama saya I Krinting, dari Sang Ida Pranda. Jika
orang bernama I Tengkulak dikatakan miskin, itu yang menyebabkan saya memberi
tahu kamu dan beli semuanya, lalu semua temannya memanggil seperti itu, I
krinting lalu di panggil. Sesudah bernama I Krinting, lama-kelamaan tetap saja miskin,
disana lalu ia lagi merenungkan pikkirannya. Di hari kajeng keliwon, menuju
purnama, malam ada pinganan tengah malam, lalu ia ke pura Dalem bergadang.
Sesudah datang Ida ring pura Dalem, datang lalu tidur langsung di Puri. Singkat
cerita, pada saat Ida Batara Durga keluar, di sana lalu dilihat I Krinting ia
tidur. Di sana lalu keluar niat
keprihatinan, melihat dirinya I Krinting, lalu dibangunkan, ih kamu
Krinting, bangun kamu segitu saja kamu sudah tidur, apa yang kamu perbuat
sampai tertidur. Sesudah itu kata Ida Batara, lalu bangunlah I Krinting, lalu
ia mendengar Batara memanggil-manggil, di sana perasaannya takut I Krinting,
langsung menangis teriak-teriak ia sambil menekan pantatnya saking takutnya,
lalu diberitahu oleh Ida Batara. Kenapa kamu menangis. Jangan kamu menangis ,
ini aku Batara Durga, begitulah kata Ida Batara, lalu Ida merubah wujudnya,
menyerupai manusia seperti biasanya. Setelah I Krinting takut, lalu di dekatin
oleh Ida Batara. Krinting apa yang kamu cari ke sini. Ya, katakan padaku.
Disana lalu berbicaralah I Krinting. Ya, Ratu Batara, saya meminta sapa yang
bersedia memberi anugrah kepadaku. Lalu berkatalah Sang Ida Batara. Ya Krinting
teguhakan lah pendirianmu tidak boleh serakah, ini aku memberi kamu uang tiga,
lemparkanlah uang itu, satu persatu, apa saja yang kamu kehendaki, disana
bakalan terus mendapatkan apa yang kamu inginkan. Begitulah kata sang Ida
Batara, lalu anugrah itu lalu di pamitkan untuk I Krinting. Ratu Paduka saya
meminta pamit. Semoga diberikan welas asih Ida Batara. Supaya memperoleh untung
dari kata Sang Batara. Begitulah kata I Krintinge. Lalu berjalan ke bagian luar
istana. Singkat cerita di jalan datang di bawah pohon kepuh yang sangat besar,
di luar pura. Di bawah kepuh batu lengser, disana lalu ia beristirahat sambil berpikir. Aduh,
beginilah belas kasihan Ida Batara, memberikan pemberian yang utama. Begini
lagi uang tiga ini, apa yang akan dipakai ini, mirip tuah ulak-ulak untuk Ida
Batara, dibahagiaakan saja. Batara terlalu banyak jail, ini disi mau akan
dilemparkan. Disana di batu lengser lalu dilemparkan, lalu diambilnya satu
lembar uangnya dari saput (kain yang dililitkan di sekitar pinggang),
perasaannya terlalu diremehkan, lalu dilanjutkan di lemparkannya Ting Krinting.
Supaya mendapat kemaluan yang banyak. Tiba-tiba setelah itu lalu muncul
kemaluannya. Tumbuh dari akar rerumputan, sampai banyak dibawah pohon kepuh.
Disana I krinting berteriak terkejut, lalu ia berkata. Aduh dewa ratu,
malah-malah saya mencobanya, ini dari anugrah ida batara, saya kira ida batara
jail terhadapa saya, begitulah pikirnya. Bagaimana sekarang, kalau uangnya
tinggal lagi dua, apa yang harus saya minta, kalau minta kekayaan, seperti ini
kemaluan sangat besar, jika pada diketahui oleh ida batara, ini akan di pakai
untuk menghilangkan kemaluan besar ini, yang lagi satu uang kepeng saya minta
kekayaan. Begitulah idenya I Krinting, lalu dilemparnya satu uang kepeng itu,
ting krinting, moga-moga supaya hilang
semua kemaluan ini. Hilanglah semuanya kemaluan itu, dan juga kemaluan I
Krinting. Hatinya pun terkejut, ia lalu berbicara sendirian. Aduh ini begini
yang saya minta dari ida batara, kalau sudah petuah batara, memberitahu tidak
boleh di coba, di saat sial tiba-tiba bisa dicoba. Begitulah dumelan i
krinting, lalu susah ia berpikir. Sekarang bagaimana ini, uang masih satu
kepeng, kalau jadi minta kekayaan , saya akan masih tidak berkemaluan. Jika
kemaluan diminta agar tumbuh kembali, kemiskinan masih seperti ini. Ah seperti
ini , biar sudah kamu sudah miskin, biarpun bagaimanun tetap saja neraka yang
kamu dapatkan, meskipun kaya tapi tanpa kemaluan. Mendingan kemaluam saja saya
minta, kadung sudah ingat, dari nasehat korangtuanya. Ada sebuah desa yang
bernama surup danta, masyarakat disana semua perempuan, tidah ada laki-laki
satupun. Di sana lalu i krinting sibuk mencari daun kelapa untuk dibuat
anyaman. Kira-kira empat puluh kemaluan
itu ditempatkan di anyaman itu. Sesudah selesai di tempatkan, I Krinting
menyamar menjadi perempuan memakai kain perempuan dan rambutnya di gelung. Lalu
di bawanya anyaman itu semua yang berisikan kemaluan dan lalu bergegas
berjalan. Singkat cerita di jalan, lama-kelamaan tiba di surup danta, idenya
datang ke pasar, datang dari perjalanan ketemu masyarakat di sana, lalu
ditanyalah i krinting. Jro jro, apa yang kamu jual betempatkan anyaman besar,
jawab i krinting, saya jual, ini turun temurun. Coba hentikan disini jro. Lalu
diberhentikannya oleh i krinting, disana lalu dipegangnya, lalu dibukalah
ayaman itu. Kelihatan kemaluan yang bergerak-gerak. Dan ada tiga pilihan. Yang
paling besar seharga dua puluh ribu. Yang menengah seharga lima ribu, yang
paling kecil seharga dua ribu lima ratus. Sangat girang sekali masyarakat surup
danta, lalu dipanggillah semua masyarakat yang ada disana. Adik dan kakak-kakak
semuanya disisni saja berbelanja, ini ada dagang yang bagus-bagus. Semua
temannya datang, lalu semua berkerumunan disana, lalu ditanyalah, berapa satu
harganya ini jro, jawab i krinting, Dan ada tiga pilihan. Yang paling besar
seharga dua puluh ribu. Yang menengah seharga lima ribu, yang paling kecil
seharga dua ribu lima ratus, dan tidak boleh di tawar. Sesudah itu, jika
menurutnya itu murah untuk masyarakat berbelanja, lalu dibelinya, ada yang
mengambil empat, ada yang mengambil dua, yang kaya dan mempunyai uang delapan
ia membelinya, dan semua sudah di bayarnya. Alhasil semua habis dagangan i
krinting, sampai dapat menjual jutaan. Ada masih orang yang belum mendapatkannya. Apa yang kamu
jual, kok laris sekali, sampai berebutan. Lalu di perlihalkanlah oleh temannya.
Orang yang belum dapat membeli, pasti iri hatinya, kalau dagangan laris, lalu
berkatalah dengan temannya, kasi dah mbok mendapatkan satu atau dua. sahut yang
sudah dapat membeli, saya kurangan, saya ingin membeli lagi, lalu tampak marah
yang belum dapat membeli, lalu mendekati i krinting. Dan lagi agak kasar keluar
kata-katanya, memarahi i krinting. Ini dari mana berdagang ke sini, tidak punya
wilayah. Biar dapat orang disini membeli satu persatu. Jika jro yang buat,
buatkanlah dulu, supaya tidak ada yang iri. Setelah itu, lalu datang orang yang
belum dapat membeli yang emang cepat marah, karena marah tidak dapat membeli,
lalu ia pun berkemaluan. Ini bukan perempuan yang berjualan, laki-laki kamu,
sekarang aku yang mencari upahnya, kalau berbanyak menunggunya, lalu direbutlah
i krinting. Ada yan menarik ke utara, ada yang menarik ke selatan., sampai
merasa kotor dirinya. Yang kedua, yang sudah dapat membeli, uangnya dilarikan
olehnya. Lama-kelamaan ia pun merasa capek, lalu ada temannya yang baik
hatinya, lalu dihampiri dan berkata, hei kamu semuanya, berhenti dulu, hentikan
menarik orang itu, kasihan ia sampai lelah. Lalu di hentikannya. Di sana di
nasehati, sekarang begini semuanya. Lagi pula rajamu rajaku juga, tidak boleh
ida dapat berbelanja. Sebaiknya dsembahkan kepada pedagang itu, agar kamu tidak
lagi ribut. Meskipun seperti ini di sini, tidak seharusnya orang mati juga.
Tidak tiba-tiba itu diperbolehkan semuanya, lalu mempersembahkan perihal wacana
tadi, dan diberikan untuk i krinting. Sangat bahagia sang putri menerima orang
itu. Karena dari dulu tidak pernah mengenal laki-laki. Jika setuju untuk
memiliki seorang anak, dari pagi hanya nungging menghadap ke timur, tidak lain
batara surya yang disebutnya. Itu dijadikan suami untuk orang-orang di sana,
karena ia boleh memiliki anak. Selesai dari menciptakan sadrasa. Sekarang
perawakan putri itu didatangi oleh seorang laki-laki, itu yang menyebabkan
keinginannya. Singkat cerita di malam hari, lalu ida memejamkan mata, dan
diberitahu lalu i krinting, inggih dewa ayu, saya menerima keinginan i dewa,
tetapi yang saya minta, jika itu yang membuat jagat damai, semua harus memiliki
gigi. Jika sama mari saya mengajak tuanku yang mulia, tidak urung rusak saya.
Jika jadi kelak, supaya tidak ada saling menyakiti. Jika cinta kasih bersuami
istri yang di inginkan ida. Di sana lalu ida bersedia, dan membersihkan diri,
meminta dari batara sanghiang widi. Di sana datang ida batara warah, dan lalu
di lebur. Lalu hilang jagat di sana. Ida kembali mengembalikan jagat. Lalu
keluarlah lagi, karena seperti di campur orang di sana, laki perempuan, lalu di
sana di namakan jagat kurubaya, dan i krinting menjadi raja, bernama prabu
kurubaya.
D.
Unsur Instrinsik
1. Tema :
kehidupan sosial dan percintaan
2.
Tokoh
dan Penokohan :
a)
Tokoh utama / protagonist(primer) : I Tengkulak/I Krinting/Prabu
Kurubaya
b)
Tokoh Skunder : Teman I Tengkulak, ratu peranda, batara durga,
pembeli
c)
Tokoh komplementer protagonis : anak agung istri
3.
Alur / Plot:
Pembagian Alur Menurut
Susunannya :
a)
Alur lurus : cerita tersebut disusun dimulai dari kejadian awal
diteruskan dengan kejadian – kejadian berikutnya dan berakhir pada pemecahan
masalah.
b)
Alur Gabungan: dari keduanya itu keduanya dijalin dalam kesatuan
jalinan yang padu sehingga tidak menimbulkan kesan adanya dua buah cerita atau
peristiwa secara terpisah.
Pembagian Alur menurut jenisnya:
a. Alur Rapat : apabila dalam suatu cerita
perkembangannya hanya terpusat pada satu tokoh.
4.
Insiden :
a. Insiden utama : Malih ipun ngarenggeng ring manah ipune, ne kenken
abete jani, pade ngaliwat pasih, apa tegakin, jukung sing ja ada dini. Dados
kasuen-suen ipun ngarenggeng, dados ipun bedak, irika raris ipun pacang
ngarereh toja ring sagarane. Wawu enteg jerijin buntut ipune asiki sane ring
kacing, raris dados batu kacing ipune mabentil. Dados tengkejut manah ipune,
wawu ton ipun kacing ipune mabentil. Irika raris ipune mamanah. Bah ne kene
nyane dini, nyandang sing ja ada pentasan, jelma, ne jenenga ane madan pasih
Batu. Dening asapunika mamanah ipune, mangde ipune lunga, malih raris ipun
matulak mantuk.
b. Insiden kedua: Raris matur I Tengkulak. Ratu pranda, wenten
lungsur titiang ring singgih pranda, bes asapuniki lacur titiange, saking
titiang alit jantos titiang truna, taler kari titiang manggih lacur. Mangkin
yen sueca pranda, titiang nawegang ngalungsur tenung, nanging titiang ngaturang
banten. Nah lamun keto Tengkulak, dadi masih dening Tengkulak lacur sing ja
ngelah meme bapa. Asapunikan pangandikan ida pranda, tur raris kagagahang
lontar. Bah ne kene cai Tengkulak adan. Ditu diliman caine lakar cang alihang
adan. Dening kacing caine mabentil baan batu, asing jemak cai, ya suba
ngarinting, awanan cai I Krinting jani adanin cang. Ditu jalarang caine lakar nepukin rahayu. Tan cinarita, puput
babos ring griya, raris ipun mapamit I Krinting tur raris ipun kajaba, panggihina
sami ring timpal ipune, tur derika raris ipun ngeraos I Krinting.
c. Insiden ketiga : Ih iba Krinting, bangun iba suud
pules amonto, apa butang iba sangkan iba pules, Wawu asapunika pangandikan ida
batara, bangun lantas I Krinting, raris ipun miwasan, ton ipun batara
magremba-gremba, irika jehjeh manah ipune I Krinting, tur raris ipun ngeling,
jerit-jerit ipun sambilang nekep jit antuk jejehe. Raris kanikain antuk ida
batara. Ngudiang iba ngeling Krinting, da iba ngeling, ne aku batara Durga,
asapunika pangandikan ida batara, raris ida magentus warna, mawarna manusa kadi
patute, wawu wusan raris I Krinting jejeh, raris kadesekin antuk ida batara.
Krinting apa buat saja alih iba mai. Nah orang teken aku. Derika matur raris I
Krinting, Inggih ratu batara, titiang ngalungsur sapa raning ledang batara
maicayang ring titiang. Irika raris ida batara ngandika, Nah ne Krinting,
pagehang pesan iban sing dadi iba loba, ne aku maang iba pipis tatlu,
klentinganang pipise tenenan, sakeketeng, apa ja kenehe ngidihin, ditu ja suba
misi, asapunika pangandikan ida batara, tur raris kapicayan Punika raris
kapamitang antuk I Krinting, ngraris matur ipun mapamit.
d. Kakene buin pipis tatlu, apa ja lakar sida anga
tenenan, mirib tuah uluk-uluka baan ida batara, pakendelina dogen. Raris cuba
manah ipune I Krinting. Batara bes lebian jail, ne dini lakar kalentingang.
Irika ring batune lengser raris kaklentingan, raris kaseluk abidang jinahe
saking sapute, antuk campah ipune ring manah, tur rarisang ipun kalentingang
ipun Ting krinting, wastu apang ada celak selegut begeh. Tan dumade wawu
asapunika raris padengok celake, pageduh saking bongkol padange, kantos bek
ring soring kepuhe. Irika raris I Krinting gelu, tur raris ipun mapajar. Beh
dewa ratu, malah-malah ja titiang nyoba, ne saking jati sueca ida batara, bakat
kadenang ida jail, asapunika manah ipune I Krinting. Ne kenken jani abete.
e. Wenten kari janmane sane durung polih ipune, Apa
belin cai, dadi lais pesan, turing kanti marebut, Raris kaedengin antuk timpal ipune. janmane
sane durung polih numbas, kacelu manah ipune, dening adolan utama, raris
mapajar ring timpal ipune, baang ja embok mulihin abesik dadua, Masaur nene sampun polih numbas, Tiang
kuangan, tiang makeneh meli buin. Raris renget manah ipune sane durung polih
numbas, tur nyagjag ring I Krintinge. Samalih sada tangsiuh ipun medal baos,
mabatbat ipun I Krinting. Ne jone
madagang mai, dadi sing pesan ngelah sikut. Paingan tonden cukup baan jrone,
lakar madagang mai, apang sida anake dini maan mabelanja pada mabesik, patute
nden anake mai. yen ben jrone ngae, gaenin malu anake, apang da dadi
piri-irian. Wawu asapunika, malih rauh janmane sane durung polih numbas sane
mula manahne brangsongan, antuk gedeg manahne nenten polih numbas, raris ipun
macelak. Bah ne dong iba luana madagang, muani ko iba. Jani gantin kaine ngalih
upah. Dening sareng akeh ngantenang, raris kareboetin I Krinting. Wenten ngumad
kaler, wenten ngumad kelod, jantos marasa lad buntut ipune. Kaping kalih sane
sampun polih numbas, jinah ipune palaib-laibang ipun, kasuen leleh ipun I
Krinting, raris wenten timpal ipun patut manahne, punika sane rauh nepasin, tur
raris ipun mapajar, Wih nyai ajak makejang, mareren malu, suud ngetoang anake,
padalem ja kanti leleh.
5.
Latar / Setting :
a.
Latar Tempat : ring pasar, alas wayah, pasih batu, jumahne I
Tengkulak, griya Ida Pranda, pura dalem, beten kepuh, di desa surup danta, ring
pasar, ring griya anak agung istri.
b.
Latar waktu : tengah lemeng, wengi
6.
Amanat :
Amanat yang dapat kita
lihat dari cerita diatas yaitu:
Iraga dados manusa sane madue bayu sabda
idep mangda terus mautsaha antuk ngarereh pangupa jiwa tur mangda madue
kasugihan.nenten dados loba. Dening sampun wenten paceket ring ida batara,
sepatutne raga dados manusa nglaksanayang paceket punika.mangda terus eling lan
subakti kapining ida sang hyang widi wasa.
0 comments: